วัดถ้ำผาปู่ พิพิธภัณฑ์หลวงปู่คำดี ปภาโส จ.เลย
วัดถ้ำผาปู่
ประวัติความเป็นมา
ถ้ำผาปู่หรือที่ชาวบ้านเรียกว่า ถ้ำเพียงดินในสมัยก่อนเป็นสำนักสงฆ์เล็กๆและเป็นสำนักสงฆ์ร้างๆ นานๆครั้งจะมีพระธุดงค์มาปักกรดและจำพรรษา ดันนั้นบริเวณนี้ในสมัยก่อน จึงเป็นบริเวณที่น่ากลัวมาก โดยในสมัยก่อนเมื่อมีคนเดินผ่านเข้าไป แล้วพูดบอกว่ากลัวสิ่งใดก็จะพบกับสิ่งที่ตนเองพูด เช่น พูดว่าน่ากลัวจังเหมือนจะมีเสือ พอหลังจากพูดจบก็จะมีเสือวิ่งออกมา ถ้าบอกว่ากลัวช้าง ก็จะมีช้างวิ่งออกมา แต่นั้นก็เป็นเรื่องที่เล่าสืบต่อกันมาเท่านั้น
ข้อเท็จจริงเป็นประการใดนั้นทางกลุ่มไม่สามารถบอกได้ และบริเวณนี้ยังมีถ้ำ และภายในถ้ำประดิษฐานพระพุทธรูปขนาดกลางไว้องค์หนึ่ง ชาวบ้านเรียกว่าหลวงพ่อใหญ่ ซึ่งสร้างขึ้นเมื่อใดนั้นไม่ทราบได้ โดยทราบแต่ว่ามีการสร้างมาก่อนตั้งเป็นสำนักสงฆ์และก่อนที่หลวงปู่คำดี จะเดินทางมาด้วยซ้ำ และชาวบ้านเชื่อกันว่าหลวงปู่สักสิทธ์มาก โดยชาวบ้านและประชาชนใกล้เคียงเดินทางมากราบไหว้มิได้ขาด ปรากฏว่าภายหลังสำนักสงฆ์แห่งนี้ ตั้งเป็นสำนักสงฆ์ตั้งแต่ ปี พ.ศ. 2475 ซึ่งตรงกับสมัยสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว และตรงกับสมัยการเปลี่ยนแปลงการปกครอง จากสมบูรณาญาสิทธิราชมาเป็น ประชาธิปไตยพอดี
และเมื่อปี พ.ศ. 2495 มีพระธุดงค์รูปหนึ่ง ซึ่งเดินทางธุดงค์มาจาก จังหวัดขอนแก่น คือ หลวงปู่คำดี ปภาโส ได้เดินทางธุดงค์มาจากถ้ำกลาง อำเภอภูเวียง จังหวัดขอนแก่น โดยหลวงปู่คำดีจะหาที่วิเวกสงบๆจำพรรษา และหลวงปู่คำดี ปภาโส เองท่านเป็นศิษย์ของหลวงปู่มั่น ภูรัสติโต และหลวงปู่เสาร์ กันตสิโล ซึ่งทั้งสองรูปนี้ถือเป็นปฐมครูฝ่ายวิปัสสนากรรมฐานของไทย โดยหลวงปู่คำดี ท่านเป็นศิษย์ลำดับต้นๆเลยทีเดียว และเชื่อกันว่าหลวงปู่คำดีเป็นผู้บรรลุแล้วแห่งทางธรรมขององค์สมเด็จพระสัมมาพุทธเจ้า หรือสำเร็จอหันต์นั้นเอง มาปักกรดที่ถ้ำผาปู่ โดยถ้ำผาปู่ในสมัยก่อนเป็นบริเวณที่เงียบสบงมาก เวลากลางคืนก็สงัดมีแต่เสียงจิ้งหรีดเรไร เหมาะมากสำหรับการนั่งกรรมฐาน
ด้วยเหตุนี้เองหลวงปู่จึงได้นำศิษยานุศิษย์ของท่านจำพรรษา อยู่ที่นี่อย่างถาวร โดยหลวงปู่คำดีนั้น ท่านมาจำพรรษาในตอนแรกชาวบ้านไม่ชอบท่านมาก เพราะสมัยก่อนชาวไทเลยเป็นคนใจดำ ไม่ชอบไทยใต้ ดังนั้นวันหนึ่ง หลวงปู่มีกิจนิมนต์ไปในหมู่บ้าน หลวงปู่จึงเดินทางไปพอกลับมามีชาวบ้าน 2-3 คนมาลอบทำร้ายท่าน โดยใช้ก้อยหินขว้างท่าน แต่ไม่โดนท่าน ศิษย์เห็นดังนั้นจะแก้คืนแต่หลวงปู่บอกว่าไม่ต้องทำอะไรเขาปล่อยเขาไป ศิษย์ต้องยอมทำตาม แต่เมื่อหลายวันผ่านไปปรากฏว่า ชาวบ้านผู้ที่ลอบทำร้ายท่านฟ้าผ่าตาย และอีกคนหนึ่งเป็นบ้าโดยมาทราบสาเหตุ
แต่อย่างไรก็ตามหลวงปู่ก็พยายามที่จะรวบรวมให้ชาวบ้าน ช่วยกันสร้างวัดถ้ำผาปูขึ้น ซึ่งในตอนแรกเป็นไปด้วยความยากลำบากมาก เพราะชาวบ้านไม่ค่อยให้ความร่วมมือ แต่หลวงปู่ก็มิเคยย่อท้อ โดยหลวงปู่เอาความดีและคุณธรรมเข้าช่วย และในที่สุดความดีและเมตตาธรรมของหลวงปู่สำเร็จ โดยตั้งเป็นวัดธรรมยุติ มีการสร้างศาลาการเปรียญ หอระฆัง กุฏิ ที่พักค้างคืน และหลวงปู่มีดำริ ที่จะสร้างศาลาการเปรียญอเนกประสงค์แต่ยังไม่ได้สร้างหลวงปู่ก็มรณภาพเสียก่อน และก่อนที่ท่านจะมรณภาพนั้น ท่านได้รับพระมหากรุณาธิคุณโปรดแกล้าโปรดกระหม่อมจากพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว สถาปนาเป็น พระครูสัญญาบัตร เทียบเท่าผู้ช่วยเจ้าอาวาสพระอารามหลวงชั้นโท ฝ่ายวิปัสสนาจุระ ที่พระครูญาณทัสสี และหลังจากที่หลวงปู่ได้พัฒนาวัด จนมาเป็นที่รู้จักในระดับหนึ่ง หลวงปู่ก็ได้มรณภาพ เมื่อปี พ.ศ. 2527 ยังความเศร้าสลดใจ แก่ศิษยานุศิษย์เป็นอย่างมาก และพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวก็ทรงพระมหากรุณาธิคุณโปรดเกล้าให้พระราชทานเพลิงศพ ซึ่งถือเป็นเกียรติประวัติอย่างยิ่ง
และหลังจากที่หลวงปู่คำดี ปภาโส มรณภาพลง หลวงพ่อ สีธน สิลธโน ก็รับภาระหน้าที่ต่อ โดยหลวงพ่ออาจารย์สีธน ได้ดำเนินการสร้างศาลาการเปรียญอเนกประสงค์ โดยสามารถใช้ทำสังฆกรรมได้จนแล้วเสร็จ ซึ่งศาลาการเปรียญหลังนี้ให้ชื่อว่า วิหารญาณทัสสี เพื่อให้เป็นสิริมงคล และเป็นอนุสรณ์ของหลวงปู่คำดี เพราะหลวงปู่เป็นผู้ดำริอยากจะสร้างศาลาการเปรียญอเนกประสงค์ แต่ท่านมรณภาพก่อน และพระอาจารย์สีธร สืบสานต่องาน คือเผยแพร่ธรรมมะและฝึกกรรมฐานให้กับญาติโยม จนเป็นที่เลื่อมใส และในปีพ.ศ. 2529 พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯสถาปนาขึ้นเป็น พระครูสัญญาบัตร มีพระอดิสัยคุณาธาร และเมื่อปี พ.ศ. .......หลวงพ่อพระอาจารย์เลือน
เมื่อมาถึงสมัย หลวงพ่อหลวงพ่อเผย วิริโย เจ้าอาวาสรูปปัจจุบัน ซึ่งเป็นศิษย์ลำดับสุดท้ายของหลวงปู่คำดี ปัจจุบันท่านพัฒนาวัดจนปัจจุบันวัดถ้ำผาปู่มีความสำคัญต่อชุมชนในแง่จิตใจ เป็นที่เคารพสักการะของประชาชนทั่วไปเป็นสถานที่วิปัสนา เป็นแหล่งท่องเที่ยว ที่มีชื่อเสียงและเป็นศูนย์ธรรมะวัฒนธรรมของชาติไทย
สถานที่ตั้ง
ถ้ำผาปู่ ตั้งอยู่ ตำบลนาอ้อ อำเภอเมืองเลย จังหวัดเลย
การเดินทาง
ใช้เส้นทางหมายเลข 201 มาจนถึงบ้านน้ำภู เมื่อพบ 3 แยก เลี้ยวซ้ายเข้าสู่ถนนหมายเลข 2115 ตรงตามเส้นทาง 2 กิโลเมตร จะพบแยกเข้าสู่วัดถ้ำผาปู่ บริวเณตรงข้ามทางเข้า มีโรงเรียนบ้านน้ำภู จากนั้นเลี้ยวซ้าย อีกประมาณ 1.9 กิโลเมตร ก็จะถึงวัดถ้ำผาปู่