บ้านบุ่งกุ่ม

ประวัติบ้านบุ่งกุ่ม
หมู่ที่ 1 ตำบลนาหอ อำเภอด่านซ้าย จังหวัดเลย

ความหมายของชื่อหมู่บ้าน
คำว่า บุ่ง ก็มีลักษณะคล้ายคลึงกับบึงหรือหนองน้ำทั่วไปมีลักษณะเป็นแอ่งมีน้ำขังตลอดปี หรือไม่ก็แล้วแต่ลักษณะของบุ่งนั้นตื้นลึกหรือแสงแดดมากน้อย รองรับน้ำได้ดีขนาดไหน เป็นต้น คำว่าบุ่งเกิดจากการลัดตัดเปลี่ยนแปลงของกระแสน้ำเสียใหม่ทั้งที่เรียกว่าบุ่งนั้นไว้อ่าวมันจึงเรียกว่า บุ่ง
ต้นกุ่ม มีลักษณะอยู่ทั่วไปตามริมแม่น้ำหมันและบึงหนองเป็นไม้เนื้ออ่อนลำต้นขาวอมเขียวใบเรียวคล้ายใบมะม่วงมีผลกลมๆอมเขียวขาว ขนาดเท่าไข่ไก่ใบใช้เป็นอาหารได้โดยการหมักดองหรือนึ่งให้รสขมออกหมดเสียก่อน เก็บไว้กินได้นาน 2 – 3 สัปดาห์

ประวัติความเป็นมาของการตั้งชื่อหมู่บ้าน
ผู้เฒ่าเล่าสืบกันมาว่า บริเวณบ้านบุ่งกุ่มนี้เดิมยังไม่ได้เป็นหมู่บ้านบุ่งกุ่ม เมื่อก่อนนั้น บริเวณนี้ชาวบ้านอาศัยอยู่รวมกันอยู่เป็นคุ้มเล็กๆกระจายเรียงรายตามริมลำน้ำหมัน ซึ่งลำน้ำหมันนี้เป็นลำน้ำที่สำคัญ ชาวบ้านใช้น้ำหมัน ซึ่งลำน้ำหมันนี้เป็นลำน้ำที่สำคัญ ชาวบ้านใช้น้ำแห่งนี้ในการอุปโภคบริโภคและการคมนาคมติดต่อสื่อสาร ซึ่งมีทั้งหมดจำนวน 7 คุ้มโดยแต่ละคุ้มจะมีผู้อาวุโสที่เป็นที่เคารพนับถือเป็นหัวหน้าคุ้ม คุ้มทั้ง 7 ประกอบด้วย
1.คุ้มหัวฮ้อม ตั้งอยู่ตรงกลางของหมู่บ้านมีนายสาย พรหมรักษา เป็นหัวหน้าคุ้ม
2.คุ้มบ้านแก่ง ตั้งอยู่ทางทิศเหนือ มีนายสุวรรณราช ประทุม เป็นหัวหน้าคุ้ม
3.คุ้มโป่ง ตั้งอยู่ทิศตะวันออกเฉียงเหนือ มีนายซอน ธัญญะอุดม เป็นหัวหน้าคุ้ม
4.คุ้มบ้านใหม่ ตั้งอยู่ทิศตะวันออกเฉียงใต้ มีนายไหว้ กาญจนโกมล เป็นหัวหน้าคุ้ม
5.คุ้มนาดินเบ้า ตั้งอยู่ทางทิศใต้ มีนายทอง เนานุช เป็นหัวหน้าคุ้ม
6.คุ้มโพนนา ตั้งอยู่ทิศตะวันออกเฉียงใต้ มีนายแก้ว จันทะแก้ว เป็นหัวหน้าคุ้ม
7.คุ้มหนองนาควาย ตั้งอยู่ทิศตะวันตก มีนายคำพา สีหะวงศ์ เป็นหัวหน้าคุ้ม
ข้อสันนิษฐานเกี่ยวกับหนองนาควาย สมัยก่อนเป็นป่าเป็นดงทึบสรรพสัตว์ทั้งเล็กและใหญ่ สัตว์บกสัตว์น้ำก็คงอาศัยอยู่ละแวกนั้นอย่างชุกชุม และโดยเฉพาะ ควายป่า แล้วควายป่าก็ชอบลงเล่นน้ำหนองแห่งนี้มากจึงเรียกว่า หนองนาควาย และต่อๆมาชาวบ้านเห็นว่าเหมาะที่จะทำนาปลูกข้าวได้และทำเป็นนาปลูกข้าวรอบบริเวณหนองหนองนาควายหมู่บ้านเรียกว่าผักชนิดอื่นจึงเรียกตามลักษณะภูมิประเทศว่า บุ่งกุ่มและเรียกหมู่บ้านว่า บ้านบุ่งกุ่ม จวบจนปัจจุบันนี้

สถานที่ทางศาสนา
วัดศรีมงคล เดิมทีชาวบ้านได้สร้างวัดที่บ้านโป่งเป็นที่แรก จากนั้นได้ย้ายมาสร้างวัดที่บ้านแก่ง และบ้านปากน้ำ ในปีพ.ศ.2460 จึงได้มาสร้างวัดที่บ้านบุ่งกุ่มหรือวัดศรีมงคลในปัจจุบัน

ข้อมูลจาก ประวัติศาสตร์หมู่บ้านและชุมชนในจังหวัดเลย อำเภอด่านซ้าย โดย กศน.อำเภอด่านซ้าย จังหวัดเลย โครงการหนังสือสามัญประจำบ้าน สำนักงาน กศน. จังหวัดเลย