บ้านหมากแข้ง

ประวัติบ้านหมากแข้ง
หมู่ที่ 4 ตำบลกกสะทอน อำเภอด่านซ้าย จังหวัดเลย

ความหมายของชื่อหมู่บ้าน
บ้านหมากแข้งตั้งชื่อตามพันธุ์ไม้ยืนต้นขนาดใหญ่ชนิดหนึ่งมีชื่อเรียกในภาษาถิ่นว่า ไม้หมากแข้ง สามารถนำมาใช้ทำ เป็น กลองเพลได้ มีลักษณะใบคล้ายใบมะขาม

ความเป็นมาของหมู่บ้าน
แบ่งเป็น 3 ยุคคือบ้านหมากแข้งยุคโบราณเริ่มก่อตั้งเมื่อปี พ.ศ. 1998 สมัยกรุงศรีอยุธยาตอนต้นจากการนำของคน 4 ครอบครัวคือ นางตื่อ นายมี นายพรหมา และนายเพีย หลังจากตั้งหมู่บ้านมาเป็นระยะเวลายาวนานจึงมีหมู่บ้านอื่นอพยพมาตั้งหมู่บ้านอยู่ใกล้เคียงอีกจำนวน 15 หมู่บ้าน และได้ปรากฏหลักฐานการตั้งผู้นำขึ้นประมาณราว พ.ศ.2400 เศษ คือหลวงจันทร์ สุทธิเขต ดำรงตำแหน่งเป็นกำนัน ตำบลหมันเหนือเป็นคนแรกโดยมีที่ทำการกำนันอยู่ที่บ้านหมากแข้งเมื่อหลวงจันเกษียณอายุราชการก็ได้มีนายวันดี บุญประสพ นายเลื่อน แพทย์ไชโย และนายแสง ราศีชัย เป็นกำนันคนต่อมาลำดับ ต่อมามีหมู่บ้านอื่นๆ อพยพกลับไปอยู่ที่อื่นจึงเหลือหมู่บ้านตำบลหมันเหนือ เพียง 4 หมู่บ้าน คือ บ้านแข้ง บ้านป่าบง บ้านขึ้เถ้า และ บ้านป่ายาบ จึงได้ยุบรวมตำบลหมันเหนือเข้ากับตำบลกกสะทอนในปี พ.ศ.2488 สมัยกำนันผิว ในตำบลกกสะทอน กำนันแสง จึงลดฐานะเป็นผู้ใหญ่บ้านหมากแข้ง หมู่ที่ 4 หลังจากนายแสง เกษียณอายุราชการ ก็มีนายยัง บุญประสพ และนายสีทา เป็นผู้ใหญ่บ้านตามลำดับ ต่อมานายสีทา โสภาวัง ดำรงตำแหน่งเป็นผู้ใหญ่บ้านเมื่อปี พ.ศ.2503 ซึ่งเป็นช่วงปลายของยุคโบราณจนถึงพ.ศ.2527
ยุคกลางระหว่างปี พ.ศ.2511 – 2525 ซึ่งเป็นช่วงสงครามคอมมิวนิสต์ อยู่ 14 ปี ช่วงนี้เป็นยุคแห่งการสู้รบจนทำให้บ้านหมากแข้งแตกต้องอพยพหลบหนีไปอยู่หมู่บ้านอื่นเป็นการชั่วคราว ในช่วงเดือน พฤษภาคม พ.ศ.2515 จนถึงเดือน มกราคม พ.ศ.2516 จึงอพยพกลับมาอีกครั้งหนึ่ง สงครามการสู้รบได้ดำเนินการมาเรื่อยๆในครั้งหนึ่งเมื่อวันที่ 21 ธันวาคม พ.ศ.2516 พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว พร้อมด้วยสมเด็จพระนางเจ้าพระบรมราชินีนาถ พร้อมด้วยสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุรี,สมเด็จพระราชดำเนิน เยี่ยมบ้านหมากแข้ง เพื่อสร้างขวัญกำลังใจในการสู้รบแก่เจ้าหน้าที่ พลเรือน ตำรวจ ทหาร และประชาชน
หลังจากนั้นพระองค์จึงได้มีพระราชดำริตั้งโครงการเย็นศิระขึ้นมา ให้มีการสร้างโรงเรียนในระดับประถมขึ้นที่บ้านหมากแข้งเป็นแห่งแรกของตำบลกกสะทอน และทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้สมเด็จพระนางเจ้าพระบรมราชินีนาถ พร้อมด้วยสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดดาฯ สยามบรมราชกุมารี และสมเด็จพระเจ้าลูกเจ้าฟ้าหญิงจุฬาภรณ์วลัยลักษณ์อัคราชกุมารี ทรงเสด็จแทนพระองค์มาเป็นประธานในพิธี ในการเปิดป้ายโรงเรียนพระราชทานและโครงการเย็นศระ บ้านหมากแข้ง ต่อเมื่อปลายเดือนตุลาคม พ.ศ.2519 ฝ่าย ผกค. ได้ปะทะยิงสู้รบเจ้าหน้าที่ตำรวจเป็นเหตุให้เครื่องบินตก 1 ลำ ในวันที่ 5 พฤศจิกายน พ.ศ.2519
สมเด็จพระบรมโอรสาธิราชสยามมงกุฎราชกุมาร ทรงเสด็จเยี่ยมเพื่อสร้างขวัญและกำลังใจในการสู้รบกับ ผกค. โดยได้ประทับแรมที่ฐานปฏิบัติการบ้านหมากแข้งเป็นเวลา 1 คืนจึงเสด็จกลับและพระองค์ได้เสด็จมาเยี่ยมเยือนครั้งหนึ่งในวันที่ 14 พฤศจิกายน พ.ศ.2519 สงครามคอมมิวนิสต์ได้สิ้นสุดลง ในปี พ.ศ.2525 โดยฝ่ายทหารได้ใช้ระบบการเมืองนำการทหารตามนโยบายที่ 66/23 และ 25/25
ในยุคปัจจุบันตั้งแต่ พ.ศ.2526 ถึงปัจจุบันได้มีผู้ดำรงตำแหน่งเป็นผู้ใหญ่บ้านต่อมาอีก 2 คน คือ นายสมพงษ์ บุญประสพ (พ.ศ.2527 – 2548) หลังจากนั้น นายอินตา สิงขรณ์ จึงได้รับการเลือกตั้งให้ดำรงตำแหน่งผู้ใหญ่บ้านคนต่อมาเมื่อปี พ.ศ.2548 จนถึงปัจจุบัน ใช้เวลา ในการตั้งหมู่บ้านมาได้ประมาณ 555 ปี

สถานที่ท่องเที่ยว
1.อุทยานเทิดพระเกียรติ
2.วัดป่าเย็นศระธรรมประทีป
3.น้ำตกหลี่ผี
4.น้ำตกลาดน้อย
5.น้ำตกลาดใหญ่
6.แก่งแม่น้ำหมัน
7.รอยเท้าไดโนเสาร์
8.น้ำตก 32 ชั้นที่หมันแดง

ข้อมูลจาก ประวัติศาสตร์หมู่บ้านและชุมชนในจังหวัดเลย อำเภอด่านซ้าย โดย กศน.อำเภอด่านซ้าย จังหวัดเลย โครงการหนังสือสามัญประจำบ้าน สำนักงาน กศน. จังหวัดเลย