บ้านผามุม

ประวัติและความเป็นมาของหมู่บ้าน
มีภูเขาลูกหนึ่งอยู่ทางทิศตะวันออก ชื่อ ภูผามุม มีเครือเถาวัลย์ชื่อ เครือมุม ปกคลุมภูเขาลูกนี้เยอะแยะมากมาย จึงรียกภูผามุมและนำมาตั้งหมู่บ้าน
เดิมที่คือบ้านหาดทรายขาว หมู่ 5 ตำบลธาตุ อำเภอเชียงคาน จังหวัดเลย ห่างจากบ้านผามุมระยะประมาณ 1 กม. อยู่ทางทิศตะวันตกเฉียงเหนือ เมื่อปีพ.ศ. 2475 ได้ถูกไฟไหม้จำนวน 70 หว่าหลังคา เหลือไว้ 1 หลัง จึงได้อพยพมาตั้งถิ่นฐานอยู่ที่บ้านผามุมปัจจุบันมีบ้านเรือนประมาณ 50 กว่าหลังคา ได้อพยพไปอยู่ บ้านใหม่ บ้านแก่งมี้ บ้านสาระแพ บ้านหัวแก่ง บ้านห้วยสีดา ผู้นำหมู่บ้านสมัยนั้น คือ นายธัมมา แสงขาว ต่อมาก็ผู้ใหญ่ อุดทา แสงขาว แต่ราษฎรบ้านหาดทรายขาวปัจจุบันมาก เมื่อปี พ.ศ. 2500 ชาวบ้านหาดทรายขาวจึงได้ย้ายปลูกบ้านย้ายวัด ย้ายโรงเรียน และชื่อหมู่บ้านก็ไปด้วยและแต่งตั้งผู้ใหญ่บ้านอีกคือ นาย ฝน แสงขาว ปกครองทั้งสองหมู่บ้านมีผู้ช่วยดูแลคือ นายสวาด แสงขาว ท่านเหลียวมองเห็นภูเขาลูกหนึ่ง อยู่ทางทิศตะวันออกของโรงเรียน ท่านจึงถามชาวบ้านว่านั้นภูเขาอะไร ชาวบ้านจึงตอบว่าภูผามุม ชาวบ้านบอกแต่ก่อนมีใจเครือเถาวัลย์ ชื่อ เครือมุม ปกคลุมลูกนี้เยอะมาก จึงเรียกภูผามุม พอท่านกลับไปไม่นาน ท่านจึงมีคำสั่งให้นายอำเภอตั้งชื่อบ้านว่า บ้านผามุม และแยกออก จากบ้านหาดทรายขาวว่าบ้านผามุม หมู่ที่ 16 ตำบลธาตุ อำเภอเชียงคาน จังหวัดเลย และมีผู้ใหญ่บ้าน 2 คน คือ นายทอง สั้นจันดา นาเปอร์ ภูมิคอนสารปี พ.ศ. 2520 เห็นว่าตำบลบ้านธาตุกว้างใหญ่ปกครองไม่ทั่วถึงจึงได้แยกเป็นตำบลหาดทรายขาว และได้เรียกหมู่บ้านไว้ดั้งนี้ หมู่ที่ 1 บ้านหาดทรายขาว หมู่ที่ 2 บ้านผามุม หมู่ที่ 3 บ้านสาระแพ หมู่ที่ 4 บ้านห้วยสีดา หมู่ที่ 5 บ้านหัวแก่ง
ผู้ใหญ่บ้านคนแรก คือ
1. นายไหล แสงขาว
2. นายเปอร์ ภูมิคอนสาร
3. นายไข แสงขาว
4. นายสนาน แสงขาว
5. นายเซียน เพียเขมร
6. นายหมุด แสงขาว
คนปัจจุบัน คือ นายเสนอ แสงขาว
คำขวัญของหมู่บ้าน
ชุมชนสามัคคี มีแม่น้ำเลยไหลผ่าน ภูผาสวยงาม สืบสานวัฒนธรรมท้องถิ่น
คำพังเพย (คำพะหยา)
คำพังเพยโบราณที่นิยมใช้กันในหมู่บ้าน
บ่อได้ติแถลงเว้า เอาหนอเลามาปลูก
บ่อแม่เชื้อหน่ออ้อย กินได้กะบ่อหวาน
เอกลักษณ์หมู่บ้าน
แม่น้ำเลยไหลผ่าน เป็นแหล่งอาหาร สืบสานวัฒนธรรมท้องถิ่น
ศิลปวัฒนธรรมประเพณีดีเด่นในหมู่บ้าน
คนในหมู่บ้านทั้งหมดนับถือศาสนาพุทธ ยึดถือขนบธรรมเนียมประเพณีที่เคยปฏิบัติมาแต่โบราณกาลและมีความเชื่อในเรื่องไสยศาสตร์ และมีส่วนร่วมสร้างความเข้มแข็งให้ชุมชน
สถานที่สำคัญในชุมชน
วัดผามุม แม่น้ำเลย

ข้อมูลจาก ประวัติศาสตร์หมู่บ้านและชุมชนในจังหวัดเลย อำเภอเชียงคาน โดย กศน.อำเภอเชียงคาน จังหวัดเลย โครงการหนังสือสามัญประจำบ้าน สำนักงาน กศน. จังหวัดเลย พ.ศ.2553