บ้านน้าพุ

ประวัติบ้านน้าพุ
หมู่ที่ 6ตำบลด่านซ้าย อำเภอด่านซ้าย จังหวัดเลย

ความหมายของชื่อหมู่บ้าน
น้าพุ หมายถึง น้ำทีผุดขึ้นมาจากใต้ดิน

ความเป็นมาของการตั้งชื่อหมู่บ้าน
ชาวบ้านได้อพยพ มาจากบ้านนาวียง บ้านนาหลวง โปรงกวาง บ้านหัวนายูง บ้านเดิ่นและ บ้านเหนือ จากคำบอกเล่าของคุณตาเบี่ยง เล่าว่า มีนายฮอง ไม่ทราบนามสกุล มาจากบ้านหัวนายูง ได้มาทำไร่ ทำสวน ที่บริเวณบ้านน้ำพุ เพราะเห็นว่ามีน้ำไว้ใช้ตลอดปี ต่อจากนั้นข่าวความอุดสมบูรณ์ได้กระจายไป ทำให้ผู้คนย้ายตามๆ กันมา ส่วนมากชวนบ้านจะมาจาก บ้านเดิ่น บ้านเหนือ และบ้านนาเวียง
การตั้งชื่อหมู่บ้าน ตั้งตามลักษณะธรรมชาติ คือมีน้ำบาดาธรรมชาติพุขึ้นมาจากพื้นดินตลอดฤดูและปัจจุบันยังพุขึ้นมาตลอดเวลา ใช้น้ำพุนี้สะดวกสบายขึ้นอีกมาก ผู้มาตั้งหมู่บ้านครั้งแรกจึงได้ตั้งชื่อว่า บ้านน้ำพุ

สถานที่สวยงามตามธรรมชาติ
1. ภูทุ่งแทน แต่ก่อนเรียกว่า “ภูจ่องแคน” (จ่อง หมายถึงจับ) คือ มีสภาพสูงชัน มีเรื่องเล่าว่า บ่าว สาว บ้านน้ำพุ ไปเที่ยวบ้านโป่งชี ในสมัยก่อนผู้ชายนิยมเป่าแคน เวลาไปเที่ยวก็จะพกแคนไปด้วยระหว่างทางเดินนั้นเป็นภูเขาสูง ผู้ชายจึงให้ผู้หญิงจับแคนเพื่อจูงกันเดินขึ้นภูเขา (สมัยก่อนผู้ชายกับผู้หญิงจะจับมือถือแขนกันไม่ได้ เพราะผิดจารีตประเพณี) จึงรียกภูเขานี้ว่า ภูจ่องแคน แต่ปัจจุบันเพี้ยนมาเป็นภูทุ่งแทน
2. หินสนเคาควาย (สนเคาควาย คือ สนตะพายควาย) มีลักษณะเป็นหินคล้ายควายนอน อยฯบนภูท่งแทน
3. น้ำตกห้วยหินเขียว มีลักษณะเป็นน้ำตกสูง ประมาณ 6 เมตร
4. ถ้ำวังเทา มีลักษณะเป็นถ้ำวงกลม ขนาดไม้ใหญ่มาก มีน้ำไหลออกมาจากตัวถ้ำ

ภูมิปัญญาท้องถิ่น
1. จักสาน คือ คุณตาบัวพัน แสนประเสริฐ, คุณตาประคอง จันทร์ผง, นายไสว ทองครไทย และนายสดใส วังคีรี
2. หมอเป่า นายบุญถิ่น ยศสุพรม, นางวาสนา แก้วแย้ม, นางสลิด ศรีพรหม และคุณตาตา ศรีแสง
3. งานฝีมือ (ทำบายศรี)คุณยายมานิตน์ ยศสุพรม และนางนงคราญ นนทะโคตร
4. หมอดูยาม คุณตาบัวพัน แสนประเสริฐ
5. การทำไม้กวาดดอกหญ้า นางอำพร ยศสุพรม และคุณตาประคอง จันทร์ผง
6. การเลี้ยงไก่พื้นเมือง คุณตาฉลอง แก้วแย้ม และนางณัฐรี จันทร์ดา
7. ช่างตีเหล็ก คุณตาประคอง จันทร์ผง
8. ผู้นำทางวัฒนธรรม คุณตาเบี่ยง ศรีพรหม

ของดีบ้านน้ำพุ
มีพืชเศรษฐกิจตามฤดูกาล ได้แก่
1. หน่อไม้ช่วงเดือนเมษายน จนถึงเดือนพฤศจิกายน
2. เห็ดป่าช่วงเดือนพฤษภาคม จนถึงเดือนตุลาคม
3. ข้าวหลาม ช่วงเดือนพฤศจิกายน จนถึงเดือนเมษายน
4. หมากก่อ (ลูกก่อ) ช่วงเดือนพฤษภาคม จนถึงเดือนตุลาคม
5. น้ำผักสะทอน มีตลอดปี

แหล่งเรียนรู้
ศูนย์ปราชญ์บ้านน้ำพุ คือเอกวิทย์ สายแก้วเทศ (ปราชญ์ชาวบ้าน) มีแหล่งเรียนรู้ดังนี้
1. การทำปุ๋ยอินทรีย์คุณภาพ
2. ฐานการเรียนรู้การทำแก๊สชีวภาพจากมูลสัตว์
3. เตาอบน้ำส้มควันไม้
4. การกลั่นสมุนไพร
5. การหมักสมุนไพร
6. การทำฮอร์โมนน้ำเร่งการเจริญเติบโต
7. ฮอร์โมนน้ำเร่งการเจริญเติบโต การติดดอกออกผล
8. กำแพงที่มีชีวิต หญ้าแฝก
9. สมุนไพรดูแลสุขภาพคนและสัตว์
10. การแปรรูป ลดค่าใช้จ่ายในครัวเรือน การเพาะเห็ด

กลุ่มเกษตรกรทำสวนบ้านน้ำพุ การดำเนินชีวิตตามวิ๔ชาวบ้านตามหลักเศรษฐกิจพอเพียง
ผู้ผลิตปุ๋ยอินทรียำคุณภาพได้มาตรฐาน ขึ้นทะเบียนกับกรมพัฒนาที่ดิน กระทรวงเกษตรและสหกรณ์

ข้อมูลจาก ประวัติศาสตร์หมู่บ้านและชุมชนในจังหวัดเลย อำเภอด่านซ้าย โดย กศน.อำเภอด่านซ้าย จังหวัดเลย โครงการหนังสือสามัญประจำบ้าน สำนักงาน กศน. จังหวัดเลย