บ้านน้ำพานตั้งขึ้นเมื่อประมาณ พ.ศ. 2426 อพยพมาจากบ้านนากอก เมืองฮำ แขวงไชยบุรีประเทศลาว มีนายพรานป่าที่มาล่าสัตว์และมาอยู่บ้านนี้เป็นจำนวนมาก จึงทำให้บ้านนี้มีแต่พรานป่า ชาวบ้านจึงได้ตั้งชื่อบ้าน มาเป็นพาน จึงได้เรียกชื่อ บ้านน้ำพาน ตลอดมาจนปัจจุบันน
บ้านน้ำพาน
หมู่ที่ 3 ตำบลอาฮี อำเภอท่าลี่ จังหวัดเลย
ความหมายของชื่อหมู่บ้าน
ผู้ให้ข้อมูลบอกว่ามีนายพรานป่าพาพวกชาวบ้านเดินทางมาพบลำห้วย ซึ่งไหลมาถึงหมู่บ้านน้ำพานแล้วก็กระจายออกเป็นบริเวณกว้าง คำว่า กระจายชาวบ้านเรียกว่า จ่าน และคำว่าพราน ชาวบ้านเรียกว่า พาน จึงตั้งชื่อหมู่บ้านน้ำพานจ่าน และต่อมาชาวบ้านตัดคำว่า จ่าน ออกก้คงเหลือแต่คำว่า น้ำพานจึงได้ชื่อบ้านว่า “บ้านน้ำพาน”
ประวัติความเป็นมาของหมุ่บ้าน
บ้านน้ำพานตั้งขึ้นเมื่อประมาณ พ.ศ. 2426 มีราษฎรประมาณ 4- 5 ครอบครัว อพยพมาจากบ้านนากอก เมืองฮำ แขวงไชยบุรีประเทศลาว มาตั้งบ้านเรือนอยู่ทางทิศใต้ของบ้านอาฮี (ในร่องน้ำพาน) ในจำนวนนี้มีหัวหน้าครอบครัวที่มีคนนับหน้าถือตา คือนายมี คุณมี แต่ก่อนร่องน้ำพานนี้มีสัตว์ป่าชุกชุมมากมีนายพรานที่มาล่าสัตว์มาก นายพรานป่านี้ที่มาล่าสัตว์และมาอยู่บ้านนี้เป็นจำนวนมาก จึงทำให้บ้านนี้มีแต่พรานป่า ชาวบ้านจึงได้ตั้งชื่อบ้าน มาเป็นพาน จึงได้เรียกชื่อ บ้านน้ำพาน ตลอดมาจนปัจจุบันนี้
ผู้ก่อตั้งชุมชนคนแรกของหมู่บ้านคือ นายมี บุญมี โดยนายมีได้ย้ายถิ่นฐานมาจากประเทศลาว พร้อมเทียบบ้าวน 4 – 5 ครอบครัว ซึ่งเป็นสมัยประเทศไทย-ลาว มีความสัมพันธ์กันอย่างแน่นแฟ้นเพราะไปมาทางสู่กันสะดวก
ประเพณีและสถานที่ทางประวัติศาสตร์
วัดดอนชัย ปัจจุบันตั้งอยู่บ้านน้ำพาน หมู่ที่ 3 ตำบลอาฮี วัดดอนชัยเป็นวัดเก่าแก่ ที่พุทธศาสนิกชนให้ความเคารพสักการบูชามาแต่โบราณกาล
ข้อมูลจาก ประวัติศาสตร์หมู่บ้านและชุมชนในจังหวัดเลย อำเภอปากชม โดย กศน.อำเภอปากชม จังหวัดเลย โครงการหนังสือสามัญประจำบ้าน สำนักงาน กศน. จังหวัดเลย พ.ศ.2553