บ้านบุฮม

ประวัติและความเป็นมาของหมู่บ้าน
คำว่า บุฮม ก็คือชื่อของท้าว บัวโฮม ซึ่งเป็นที่คนโตและเป็นผู้นำหมู่บ้านในครั้งนั้นแต่ต่อมาเรียกชื่อเพี้ยนมาเป็น บุฮม และเรียกชื่อนี้มาจนถึงปัจจุบัน
บ้านบุฮมเมื่อประมาณ 400 ปีมาแล้ว มีพี่น้องสามคนเป็นชาวลาวพรวน พี่คนโตชื่อท้าวบัวโฮม คนกลางชื่อท้าบัวฮอง น้องเล็กชื่อท้าวบัวเฮียว ล่องแพไม้ขนาดใหญ่ล่องลงมาตามแม่น้ำโขงจากเทือกเขาทิเบตเป็นเวลาหลายวันหลายคืนมาจนถึงเมืองหลวงพระบางประเทศลาวและล่องต่อลงมาจนถึงปากห้วยน้ำสวย และได้พังอยู่ที่ปากห้วยน้ำสวยเป็นเวลาหลายวันพี่น้องสามคนได้ปรึกษาหารือกันว่าจะแยกย้ายกันตั้งหมู่บ้าน และตั้งชื่อหมู่บ้านตามชื่อของแต่ละคนต่อมาได้ข่าวว่ามีพวกฮ้อมาตีเอาหมู่บ้านต่างๆไปเป็นเมืองขึ้นจึงได้อพยพรวมกันอยู่ที่บ้านของท้าวบัวโฮมผู้เป็นพี่ใหญ่ ต่มาเป็นเวลานานก็มีการเรียกชื่อเพี้ยน จาก บัวโฮม มาเป็น บุฮม ในปัจจุบัน
เดิมที่มีครอบครัวหนึ่งอพยพหนีข้าศึกมาจากต้นแม่น้ำโขงแล้วหนีมาอาศัยอยู่แดนลาวคือ บ้านนามน และบ้านนาแขมมีประมาณ 10-15 ครัวเรือน ที่มานั้นมีชื่อว่า พ่อเฒ่าช่างแคน แม่เฒ่าช่างแคน สองตายายมีบัวฮอง มาพร้อมกันทั้งหมดหลายครอบครัวได้ข้าม แม่น้ำโขงตั้งรกรากอยู่ปากห้วย แล้วต่อมากลัวข้าศึกเห็นก็เลยเข้ามารวมกันในป่า เลยมาเห็น พื้นที่ราบและมีภูเขาบังอยู่ก็เลยชาวกันตั้งบ้านมาอีก อยู่ที่บริเวณตีนภูเทิงบ้านอยู่ได้ประมาณ 3-4 ปี ก็เลยมีคนในหมู่บ้านนั้นคิดขึ้นมาว่าไปนำเอาพี่น้องเรามาอยู่บ้านนามนและบ้านนาแขมที่อยู่ผาสามยอดคนผู้นั้นมีชื่อว่า ท้าวสมดี ก็ไปตามพี่น้องมาอีกสามครอบครัวมารวมกันอยู่ที่บ้านบุฮมผู้ที่มาใหม่นี้บังเอิญเป็นผู้มีเงิน หมายความว่าเป็นนายฮ้อยพ่อนาอยู่ด้วยกับประมาณ 15-20 ปีนายฮ้อย พ่อนานี้เป็นคนค้าขายเลยไปเที่ยวภูควายเงินก็เลยไปเห็นรอยพระพุทธบาทภูควายเงินก็เลยเห็นว่าเป็นที่สักการะของคนโบราณเป็นคนแรกที่เห็นรอยพระพุทธบาทภูควายเงิน ต่อมาก็ได้ไปหาล่าสัตว์ ตามลำห้วยสวยบ้านบุฮมไปเรื่อยๆจนไปเห็นห้วยขุมจานว่าเป็นแร่ก็เลยได้เห็นแร่เงินอยู่ห้วยขุนจาน จากนั้นชาวบัวโฮมก็ได้เอาลูกสาวนายฮ้อยพ่อนาเป็นเมีย ก็เลยเจริญในการเชื่อถือสิ่งศักดิ์สิทธิ์คือฝันว่าถ้าบ่แยกบ้านใหม่จะมีอันเป็นไป ก็เลยมาปรึกษาไปตั้งอยู่อีกหมู่บ้านหนึ่งอยู่ที่ดงขามชื่อว่าบ้านบัวเฮียวอยู่มาได้หลายปีเป็นธรรมดามีเกิดแล้วต้องมีตาย คนที่ตายนั้นเป็นคนสำคัญในบ้านก็เลยเผาเก็บกระดูกทำเป็นธาตุไว้เลยเห็นที่ดินที่เราเห็นอยู่ทุกวันนี้
จากนั้นต่อมาผู้เป็นพ่อก็เลยคุยกันกับลูกว่าเราไปเห็นแร่อยู่ที่ห้วยขุมจากนั้นพ่อว่าเป็นของดีก็เลยชวนลูกไปตั้งบ้านอีกบ้านหนึ่งชื่อว่าบ้านบัวฮองอยู่ที่ดงหมากไฟต่อมาสร้างบ้านขึ้นแล้วมีความอุดมสมบูรณ์จึงคิดว่าถ้ามีพระจะดีก็เลยให้หลายชายบวชเป็นพระแล้วก็เลยชวนกันสร้างวัดสิมปั้นพระพุทธรูปไว้ในสอมอยู่ที่ดงหมากไฟหลายร้อยปีก็ยังเห็นเป็นรูปสิมอยู่มาจนถึงทุกวันนี้ต่อมามีคนรุ่นใหม่ของชาวบ้านบุฮมชื่อว่าท้าวสมดีนั้นเป็นอ้ายหมู่บ้านอยู่บ้านบุฮมเราเลยมีการพัฒนาบ้านเมืองคือมีผู้ใหญ่บ้านคือ ตาแสงผู้เป็นอ้ายนายสมดีก็เลยให้นายสาลีเป็นนายบ้านคือ ตาแสง กำนันเอานายฮ้อยเพียงคำเป็นผู้ช่วย ต่อมานายฮ้อยเพียงคำนี้มีน้องสาวงามและมีลูกสาวที่งามพ่อของพ่อเฒ่าตุ๊เรานี้ก็เลยมาเอาน้องสาวของนายฮ้อยเพียงคำเป็นเมียต่อมาตระกูลเพียงคำนั้นเป็นเจริญรอยตาม ทุกคนก็เลยแยกกันทำไร ทำนา ก็เลยแยกออกไปอีกส่วนหนึ่งคือไปเฮ็ดนาอยู่ตีนภูเทิงบ้าน จากนั้นก็เป็นที่มาอยู่เท่าทุกวันนี้ ต่อมาก็มีพ่อปู่หมีแล้วอยู่ด้วยกับน้องสาวน้องชาย คนสุดท้ายคือย่าครูผองที่เอาภูเทิงบ้านให้เป็นวัด น้องชายบวชอยู่ที่วัด อยู่มาก็เลยตายอยู่บ้านบุฮมหลวงพ่อยาครูผอง ตายด้วยโรคท้องมานอยู่วัดบ้าน บุฮมเรานี้แม่ยายเวศน้องสาวงันกันอยู่วัดนี้หลายคน พ่อตู้ชุดอายุได้ 62 ปี จากนั้นก็เลยเอากระดูกไปไว้วัดเทิงภูคือวัดบรรณพรตคีรีเท่าทุกวันนี้ผู้เล่าประวัตินี้เป็นพ่อตู้ตุ๋ ตอนนี้ท่าได้อายุ 104 ปี ถ้าฮอดเดือนห้านี้ เต็ม 104 ปี ข้อมูลที่เล่ามานนี้เป็นจริงหรือเท็จประการใดให้ท่านผู้อ่านใช่วิจารณญาณประกอบกับหลักฐานที่ปรากฏอยู่
คำนิยามศัพท์
เทิง คือ บน เช่น เทิงภูเขา หมายถึงอยู่บนอยู่บนภูหรืออยู่สูงกว่าพื้นดิน
งัน คือ รวมกันหรือสางสรรกัน
พ่อตู้ คือ คุณตา หรือผู้สูงอายุในหมู่บ้าน เช่นวันนี้พ่อตู้ดีบ่สบาย หมายถึง วันนี้คุณตาดีไม่สบาย
สถานที่สำคัญในชุมชน
ดงมะขามโบราณสถานบ้านดงมะไฟ วัดศรีภูมิ วัดบรรพตคีรี โรงเรียนจำนวน 1 แห่ง สถานีอานามัย 1 แห่ง แห่งสถาบันการเงิน 1 แห่ง เครือ ธกศ. องการบริหารส่วนตำบลบุฮม ศูนย์เด็กก่อนวัยเรียน

ข้อมูลจาก ประวัติศาสตร์หมู่บ้านและชุมชนในจังหวัดเลย อำเภอเชียงคาน โดย กศน.อำเภอเชียงคาน จังหวัดเลย โครงการหนังสือสามัญประจำบ้าน สำนักงาน กศน. จังหวัดเลย พ.ศ.2553