บ้านหนองอุมลัว คำว่า อุมลัม อาจมีความหมาย เป็นนกกระยาง สีน้ำตาล คอยาว ปากยาว แหลมคม ซึ่งมีมากในหนองน้ำ ชื่อนก “อัวลัว” เสียงร้องดังก้องกังวาน ไปไกล ครั้งแรก คงเรียกว่าหนองนกอัวลัวนานเข้าคำว่านกหายไป เหลือแต่ “หนองอุมลัว”
ประวัติบ้านหนองอุมลัว
หมู่ที่ 6ตำบลโพนสูง อำเภอด่านซ้าย จังหวัดเลย
ความหมายของชื่อหมู่บ้าน
บ้านหนองอุมลัว คำว่า อุมลัม อาจมีความหมาย 3 นัย ได้แก่
1. เป็นนกกระยาง สีน้ำตาล คอยาว ปากยาว แหลมคม ซึ่งมีมากในหนองน้ำ ชื่อนก “อัวลัว” เสียงร้องดังก้องกังวาน ไปไกล ครั้งแรก คงเรียกว่าหนองนกอัวลัวนานเข้าคำว่านกหายไป เหลือแต่ “หนองอุมลัว”
2. ตั้งตามลักษณะของหนองน้ำ คำเดิมคงเป็นอุลลัว (ภาษาท้องถิ่น อุม หมายถึง ชุ่มชื้น / ลัว หมายถึง กว้างใหญ่ ) นานเข้าเสียงวรรณยุกต์เอกหายไปคงเหลือเพียง หนองอุมลัว หนองกว้างชุ่มชื่น
3. คำว่า ลัว อาจมาจากที่ว่า อั้วลั้ว หมายความว่า ขุ่นข้น เหลวไม่มีน้ำ เหยียบผืนแหน จะสะเทือนไปทั่วหนองน้ำ ซึ่งชาวบ้านเรียกว่า เฝี่ยน หรือ แปลว่า ดินดูด ซึ่งหมู่บ้านได้ตั้งอยู่ใกล้หนองน้ำ ดังกล่าว จึงได้ชื่อว่า “หนองอุมลัว”
ประวัติความเป็นมาของการตั้งชื่อหมู่บ้าน
บ้านหนองอุมลัว หมู่ที่ 6 ตำบลโพนสูง อำเภอด่านซ้าย จังหวัดเลยเดิมเป็นดินแดนที่มีความอุดมสมบูรณ์มาก มีราษฎรจากบ้านกกเหี่ยน จำนวน 5 ครอบครัว และจากบ้านปลาบ่า 4 ครอบครัว อพยพเข้ามาตั้งหลักแหล่งทำมาหากิน เมื่อปี พ.ศ. 2452 กลุ่มที่มาจากบ้านกกเหี่ยน มีนายหว่าว โสประดิษฐ์เป็นผู้นำและกลุ่มที่มาจากบ้านปลาบ่า มีขุนประสาทเป็นผู้นำ พออยู่ร่วมกันทำมาหากินไปได้ประมาณ 2 ปี ก็มีชาวบ้านจากบ้านปลาบ่าเข้ามาอยู่ร่วมอีก 4 ครอบครัว จากบ้านวังกำ (บ้านกกโพธิ์) อีก 2 ครอบครัว รวมเป็น 15 ครอบครัว ชาวบ้านตกลงตั้งชื่อบ้านว่า บ้านหนองอุมลัว หมายถึง ลักษณะหนองน้ำที่มีแหน กก กว้างใหญ่ และ มีต้นมะม่วงใหญ่อยู่ข้างหนองน้ำ
ภูมิปัญญาท้องถิ่น
จักสานไม้กวาดดอกหญ้า
1. นายจันทา โสประดิษฐ์
2. นายขจร ศรีแสง
3. นายกร พรหมดี
4. นายทุ่ม พรมมาวัน
5. นายเฮียง พรหมดี
หมอทำขวัญ
1. นายกองจีน พรหมดี
2. นายสุทีน โสประดิษฐ์
3. นายถวิล พิมพ สารี
4. นายสมภาร พรมโสภา
หมอเป่า
1. นายทุ่ม พรมมาวัน
การทำบายศรีสู่ขวัญ
1. นายระเบียบ โสประดิษฐ์
2. นายบัวเรียน พรหมดี
ทอกี่กระตุก
1. นางอบเชย อินปลัด
2. นายประหยัด โสประดิษฐ์
ข้อมูลจาก ประวัติศาสตร์หมู่บ้านและชุมชนในจังหวัดเลย อำเภอด่านซ้าย โดย กศน.อำเภอด่านซ้าย จังหวัดเลย โครงการหนังสือสามัญประจำบ้าน สำนักงาน กศน. จังหวัดเลย