บ้านหนองคัน

ประวัติบ้านหนองคัน
หมู่ที่ 1 ตำบลหนองคัน อำเภอภูหลวง จังหวัดเลย

ความหมายของชื่อหมู่บ้าน
การตั้งชื่อพบว่าหลังจากการตั้งรกรากครั้งแรก ชื่อ บ้านหนองสำคัญ ต่อมา คำว่า “สำ” หายไป เหลือเป็น “บ้านหนองคันญ”ในปี พ.ศ. 2522 ตัวสะกด “ญ” เปลี่ยนเป็น “น” แทน เนื่องจากชื่อเดิมไม่มีความหมาย หลังการเปลี่ยนชื่อ ความหมายของหมู่บ้าน มี 2 นัยยะสำคัญ ได้แก่ นัยยะแรก บ้านหนองคัน หมายถึง แหล่งน้ำที่มีน้ำขัง มีลักษณะเป็นอ่างน้ำ คำว่า “สำคัญ” คงเป็น หนองน้ำที่มีความสำคัญอะไรอย่างใดอย่างหนึ่ง ที่เกิดขึ้นมาแต่โบราณ ไม่มีการบันทึกไว้แต่อย่างใดนัยยะที่สอง “บ้านหนองคัน” หมายถึง น้ำในหนองน้ำนั้นเป็นน้ำที่คัน ใครลงอาจจะเกิดความรู้สึกคัน ตามร่างกายทันที อาจมีสาเหตุจากการที่มีหอยคันจำนวนมาก

ความเป็นมาของหมู่บ้าน
บ้านหนองคัน หมู่ที่ 1 ตำบลหนองคัน อำเภอภูหลวง จังหวัดเลย สาเหตุที่ตั้งชื่อหมู่บ้านว่า บ้านหนองคัน เพราะมีตำนานเล่าขานว่า หมู่บ้านหนองคันก่อตั้งขึ้นในปี พ.ศ. 2384 ปลายรัชสมัย รัชกาลที่ 4 จากการบอกเล่าของผู้สูงอายุโดยปี พ.ศ. 2384 เกิดความแห้งแล้งในมณฑลอุดร จริงมีการอพยพโยกย้ายเข้ามาในพื้นที่โดยมีการอพยพมา 2 สายได้แก่

สายที่ 1
นำโดย นายอินทร์ และญาติผู้ใกล้ชิด ได้อพยพหนีความแห้งแล้งจากบ้านป่าหญ้าคา และบ้านยางหล่อในเขตมณฑลอุดร( ปัจจุบันอยู่ในเขตอำเภอศรีบุญเรือง จังหวัดหนองบัวลำภู) ได้ปรึกษาหลวงพ่อด้วนซึ่งเป็นพระประจำป่าในเขตของหมู่บ้าน และได้รับคำแนะนำว่าน่าจะสามารถตั้งบ้านเรือนได้ในปีแรกได้มีการสร้างที่พักชั่วคราวที่บ้านนาเหนือ เพื่อเป็นการเตรียมการ ปีต่อมา ( ปี พ.ศ. 2539) จึงมีการอพยพคนเข้ามาอยู่ในพื้นที่ที่มีการสำรวจไว้ คือ บริเวณกึ่งกลางหนองน้ำลำห้วยเลย และตั้งชื่อว่า “บ้านหนองตาแว้” มีการสร้างที่พักสงฆ์ใกล้ใกล้หนองน้ำ ระยะต่อมามีการเกิดโรคระบาด ( โรคห่า) จึงได้มีการเปลี่ยนชื่อหมู่บ้านเป็น “บ้านหนองสำคัญ”

สายที่ 2
สายที่ 2 มีพี่น้องอพยบมาจาก “บ้านน้ำปาด” จังหวัดอุตรดิตถ์ ในปี พ.ศ. 2440 ได้อพยพมาจากอำเภอด่านซ้าย จำนวนหลายครอบครัว และมีพี่น้องที่บ้านนาเหนือ ( บ้านปวนพุ) เข้ามาสมทบอีก เป็นจำนวนที่มากขึ้น ทำให้สถานที่ในการตั้งบ้านเรือนคับแคบ จริงมีการย้ายสำนักสงฆ์ดังกล่าว และบ้านเรือนที่มีการอพยพมามีจำนวนมากขึ้น หลวงพ่อด้วน จริงได้ให้ชาวบ้านไปนิมนต์พระจากจังหวัดอุดรธานี จำนวน 2 รูป และได้นำเอาต้นโพธิ์มาปลูกด้วย จำนวน 2 ต้น โดยปลูกอยู่ทางทิศตะวันออกของสำนักสงฆ์ ( ปัจจุบันอยู่นอกเขตวัด) และได้ตั้งชื่อสำนักสงฆ์แห่งนี้ว่า “วัดโพธิ์บัง”

สถานที่สำคัญ
วัดโพธิ์บัง ตั้งอยู่ที่ บ้านหนองคัน หมู่ที่ 1 ตำบลหนองคัน อำเภอภูหลวง จังหวัดเลย มีโบสถ์ 1 หลัง ศาลาการเปรียญ 1 หลัง กุฏิ 4 หลัง มีภิกษุจำนวน 4 รูป

ข้อมูลจาก ประวัติศาสตร์หมู่บ้านและชุมชนในจังหวัดเลย อำเภอภูหลวง โดย กศน.อำเภอภูหลวง จังหวัดเลย โครงการหนังสือสามัญประจำบ้านเล่มที่8 สำนักงาน กศน. จังหวัดเลย