บ้านเขาแก้ว

ประวัติละความเป็นมาของหมู่บ้าน
เขาแก้ว หมายถึง บ้านเขาแก้วตั้งอยู่บริเวณพื้นที่ที่มีหุบเขา ล้อมรอบ ซึ่งภูเขารูปนั้นคือภูแก้ว ชาวบ้านจึงเรียกชื่อหมู่บ้านตามซื่อภูเขา คือบ้านเขาแก้ว
บ้านเขาแก้วนั้น เดิมชื่อว่า บ้านไร่น้ำฮวย เป็นหมู่บ้านเล็ก ที่เกิดจากการย้ายถิ่นฐานเข้าทำไร่ทำสวน ของกลุ่มหนึ่งซึ่งมีด้วยกัน 9 ครอบครัว คือ
1. ครอบครัวพ่อตู้นัดหรือ นายบัว บุญดา
2. ครอบครัวพ่อตูมุกหรือ นายหลี่ บุดดา
3. ครอบครัวพ่อตู้จ้ำ ย้ายมาจากบ้านสูบ
4. ครอบครัวของโซนหลินหรือ นายลาย มูลถวิล ย้ายมาจากบ้านสงเปือย
5. ครอบครัวของพ่อตู้พั้วหรือนายสาลี ไชยคีนี ผู้ใหญ่บ้าน ๆ ตาดซ้อคนแรกเป็นคณะผู้รวมก่อตั้งวัดศรีสมบูรณ์
6. ครอบครัวของพ่อตู้ใบ บุดดา ซึ่งเป็นน้องชายของนายบัว บุดดา
7. ครอบครัวของพ่อตู้เสา หรืนายโปม
8. ครอบครัวของพ่อตู้แว่น มีศักดิ์เป็นลุงของนายบัว บุดา
9. ครอบครัวของพ่อตู้หนูปิ่นมาจากบ้านวังอาบช้าง
ทั้ง 9 ครอบครัว นี้ได้ยึดเอาพื้นที่ริมน้ำฮวยทางฝั่งบ้านท่าบมเป็นที่ทำไร่ทำสวนอย่างถาวรจึงตั้งชื่อบ้านตามทำเลนี้ว่า บ้านไร่น้ำอวยช่วงนั้นบ้านเก้าง้อมซึ่งเป็นบ้านหมู่ 7 เกิดโรคระบาดคนตายกันมากจึงพากันอพยพหนีโรคมาอาศัยอยู่ริมน้ำฮวยอีกฝั่งหนึ่งใกล้ๆบ้าน บ้านไร่น้ำฮวยและหมู่ 7 จึงไม่มีและมีชาวบ้านวังอาบ้างส่วนหนึ่งตามมาสม ทบด้วย ต่อมาได้เปลี่ยนชื่อหมู่บ้านจากบ้านไร่น้ำฮวยนั้นไม่เพราะเหตุที่ได้ชี่อว่าบ้านตาดซ้อ เพราะมีดอนหอ หรือที่เรียกกันว่าศาลเจ้าอยู่ใกล้ตาดและมีต้นซ้อใหญ่ใกล้ศาล(คำว่า ตาด คือวังน้ำหรือแอ่งน้ำที่ตกจากที่สูงลงมาแล้วทำให้เกิดแอ่งน้ำ)และได้เอาพ่อตู้พั้วหรือนายสาลี ไชยคีนี เป็นผู้ใหญ่บ้านคนแรก และอยู่ในวาละจนครบเกษียน ผู้ใหญ่บ้านคนที่ สอง ชื่อนายจันศรี ปัญญาคำเป็นลูกเขยของตู้ใบคนที่ สามชื่อนายลัด ผาลี เป็นผู้อพยพมาจากบ้าน เก้าง้อมอยู่ในวาระได้ประมาณ 3- 4 เดือนก็ออก คนที่สี่ ชื่อนายบิน ไชยคีนี ......ในช่วงนี่มีการแยกหมู่บ้านเหตุเพราะทางการเห็นว่าตำบลเขาแก้วไม่มีหมู่บ้านหมู่ 7 จึงแยกบ้านตาดซ้อออกเป็นสองหมู่คือหมู่ 6 และหมู่ 7 และได้ลงมติจากเสียงชาวบ้านส่วนใหญ่ว่าให้บ้านที่อยู่ทางฝั่งน้ำฮวย ทางบ้านวังอาบช้างเป็นบ้านหมู่ 6 และชื่อว่าบ้านตาดซ้อ ส่วนบ้านที่อยู่ริมฝั่งน้ำฮวยทางบ้านท่าบมให้เป็นบ้านหมูที่ 7 และให้ชื่อบ้านเขาแก้ว ซึ่งเป็นชื่อที่ทางการตั้งให้เพราะเหตุว่าตำบลเขาแก้ว และทำการเลือกตั้งผู้ใหญ่บ้านขึ้นมาซึ่งผู้ใหญ่บ้านคนแรกชื่อ นายเร่ง บุดดา ผู้ใหญ่บ้านคนที่ สองชื่อนาย สมศักดิ์ บุดดา เป็นหลานของนายเร่ง บุดดา คนที่สาม ชื่อนาย ศุภศักดิ์ สมทอง ซึ่งเป็นผู้ใหญ่บ้านคนปัจจุบัน
สถานที่สำคัญในชุมชน
1. วัดดอยเขาแก้ว ตั้งอยู่ที่บ้านเขาแก้ว หมู่ที่ 7 ตำบลเขาแก้ว อำเภอเชียงคาน จังหวัดเลย
2. ถ้ำผามุม เป็นถ้ำที่มีมูลค้างคาว ชาวบ้านนำใช้ใส่พืชที่ปลูกมีสีดำปนเทา ซึ่งชาวบ้านเรียกว่าสีมุมหรือมูลค้างคาวและมีหน้าผาอยู่ด้านหน้าจึงใช้เรียกว่าถ้ำผามุม
3. ภูแก้ว มีชาวบ้านเห็นแสงเรือน ในวันขั้น 15 ค่ำหรือวันสำคัญทางพุทะศาสนา เช่น วันวิสาขบูชา วันอาฬหบูชา เป็นแสงคล้ายๆแก้ว สะท้อนแสงอาทิตย์จึงเรียกว่าภูเขาแก้ว

ข้อมูลจาก ประวัติศาสตร์หมู่บ้านและชุมชนในจังหวัดเลย อำเภอเชียงคาน โดย กศน.อำเภอเชียงคาน จังหวัดเลย โครงการหนังสือสามัญประจำบ้าน สำนักงาน กศน. จังหวัดเลย พ.ศ.2553