บ้านไร่พวย

ประวัติบ้านไร่พวย
หมู่ที่ 4 ตำบลตาดข่า อำเภอหนองหิน จังหวัดเลย

ความเป็นมาของหมู่บ้าน
“ไร่” หมายถึง ทีปลูกพืชและต้นไม้บนไหล่เขาหรือในที่ดอน พื้นที่ราบที่ใช้ปลูกพืชอื่นๆนอกจากข้าว
“พวย” คือ ชื่อลำห้วย
ไร่พวย หมายถึง หมู่บ้านที่มีลำห้วยพวยไหลพาดผ่านไร่ เพาะปลูกพืชหมู่บ้านไร่พวย ตั้งขึ้นเมื่อ พ.ศ.ใด ไม่ปรากฏและไม่มีใครทราบ ทราบแต่เพียงว่า ผู้ก่อตั้งหมู่บ้านไร่พวยคนแรกคือนายช้าง ครุนันท์ ได้อพยพมาจากหมู่บ้านปวนพุ ตำบลปวนพุ อำเภอวังสะพุง จังหวัดเลย (สมัยนั้นขึ้นอยู่กับอำเภอวังสะพุง ปัจจุบันขึ้นกับอำเภอหนองหิน) สาเหตุที่อพยพ คือ คนสมัยนั้นอาชีพเลี้ยงสัตว์ถือว่าเป็นอาชีพที่สำคัญยิ่ง โดยเฉพาะวัว ควาย เพราะได้อาศัยแรงงานด้านการเกษตร เช่น การไถ การขนส่งผลผลิต เป็นต้น นายช้าง ครุนันท์ ก็เช่นกันเห็นว่าผู้คนในละแวกเก็บเกี่ยวผลผลิตทางด้านการเกษตรเรียบร้อยแล้วก็ได้ต้องฝูงสัตว์ปล่อยให้หากินกันตามอิสระปราศจากการควบคุม อย่างดีแค่นานวันหรือเป็นเดือนจะออกตามหา เพื่อให้ทราบว่าฝูงสัตว์ของตนเองนอนอยู่ที่ใดหรือเสือจากที่เสือกินเป็นอาหารไปแล้วกี่ตัวจนลูกมีสมาชิกใหม่เพิ่มอีกกี่ตัว นายช้างได้ติดตามฝูงสัตว์ของตนเองออกมาทางทิศตะวันออกเฉียงใต้ของหมู่บ้านปวนพุหลายวันจนพบลานนอนของฝูงสัตว์บริเวณห้วยพวย(ปัจจุบันเป็นที่นาของนายบุญชม สิงห์ขะจ้ำ เหลนของนายช้าง อยู่ห่างจากสะพานน้ำพวยไปทาง ทิศตะวันออกประมาณ 500 เมตร) และพิจารณาเห็นว่าถ้าจะเดินทาง กลับบ้านเพื่อขนสเบียงบ่อยครั้ง ก็จะเป็นการลำบากเพราะระยะทางเดินเท้าไกล หรืออาจจะเสียทีเสือ ช้างป่า ก็เป็นได้ ประกอบกับลานควายที่พบใหม่เป็น แหล่งอุดมสมบูรณ์ทุกสิ่งทุกอย่าง ไม่ว่าจะเป็นความสมบูรณ์ของดินและน้ำ โดยเฉพาะลำน้ำที่ไหลมาบรรจบกันบริเวณนั้นหลายสาย คือไหลจากซำอีเลิง ซำขวาง ห้วยหินขาว ห้วยตาด ห้วยหมากมอง เป็นต้น จึงทำให้นายช้างตัวดสินใจ สร้างทับนอนเฝ้าฝูงควาย ทำไร่ข้าวและในที่สุดได้ชักชวนอพยพลูกหลานมาอยู่ด้วยกัน ต่อมานายช้าง เป็นบริเวณที่ต่ำเหมาะแก่การทำเป็นที่นาจึงได้อพยพ ลูกหลานขึ้นมาทาง ทิศตะวันตกเฉียงใต้ซึ่งมีแม่น้ำสายซำขวางไหลผ่านและ อยู่ห่างจากที่เดิมประมาณเกือบ 2 กิโลเมตร เพื่อสร้างบ้านเรือน (ปัจจุบันเป็น ที่ตั้งบ้านเรือน ของนายยอดคำ คำมุงคุณ อยู่ข้างสะพานห้วยซำขวางหรือตรงข้ามกับวัดศิริเทพสามัคคี 2 เยื้องทางทิศตะวันออกประมาณ 200 เมตร) ครั้นอยู่ต่อมาหลายปี ได้มีลูกหลานอพยพตามมาอีก ทั้งจากหมู่บ้านปวนพุบ้าง บ้านเหล่าใหญ่บ้าง ทำให้หมู่บ้านจำนวนเพิ่มมากขึ้น ระยะหนึ่งฝนแล้ง ติดต่อกันทั้งปีทำให้ลำห้วยซำขวางแห้งขอด ผู้คนทั้งหมู่บ้านต้องเดินทาง ไปอาศัยลำน้ำพวยสายใหญ่เพื่อหล่ำเลี้ยงชีพ แต่การเดินทางไปลำน้ำพวยนั้น ลำบากต้องพา ลูกหลานลัดไปตามป่าใหญ่นางช้างผู้เป็นหัวหน้า หมู่บ้าน ได้คิดถึงอันตรายที่อาจจะเกิดกับลูกหลาน ในหมู่บ้านเล็กแห่งนี้จึงได้ย้ายหมู่บ้านมาทางทิศเหนือ ติดลำน้ำพวย(ปัจจุบันเป็นที่ตั้งบ้านเรือนนายตา ศรีจันทะ หลานเขยนายช้าง)และบริเวณนี้เป็น ที่สูงกว้างขวางเหมาะแก่การขยายเป็นหมู่บ้านใน อนาคต นับตั้งแต่นั้นมาหมู่บ้านเล็กๆได้อาศัยชีพ ในการทำไร่ข้าวบ้าง ทำนาบ้างบริเวณริมฝั่งแม่น้ำพวย แต่คนส่วนใหญ่ยัง ทำไร่ข้าว และ ลำน้ำพวยนี้เอง ที่เป็นสายเลือดของหมู่บ้านแห่งนี้

ข้อมูลจาก ประวัติศาสตร์หมู่บ้านและชุมชนในจังหวัดเลย อำเภอหนองหิน โดย กศน.อำเภอหนองหิน จังหวัดเลย โครงการหนังสือสามัญประจำบ้าน สำนักงาน กศน. จังหวัดเลย