บ้านนาหมูม่น

ประวัติบ้านนาหมูม่น
หมู่ที่ 2ตำบลนาดี อำเภอด่านซ้าย จังหวัดเลย

ความหมายของชื่อหมู่บ้าน
นา หมายถึง ที่ราบทำคันดินขึ้นใช้สำหรับปลูกข้าว
หมู ในที่นี้จะหมายถึง หมูป่าม่น เป็นการกระทำของหมูป่าที่ทำลายผลผลิตข้าวไร่ที่ชาวบ้านได้เก็บเกี่ยวแล้วรวบรวมกองไว้จนเสียหายหยับเยิน

ประวัติความเป็นมาของการตั้งชื่อหมู่บ้าน
สมัยที่ยังไม่มีการปกครองแบบกำนันผู้ใหญ่บ้าน มีพรานป่ามาจากบ้านโคก อำเภอนาแห้ว ฝั่งทิศตะวันตก ชื่อนายกุลวงศ์ ไม่ทราบนามสกุล เดินป่าล่าสัตว์มาจำนวน 3 คน จนมาพบบริเวณหมู่บ้านนาหมูม่นแห่งนี้ ซึ่งเป็นพื้นที่ที่มีพืชพันธุ์ ธัญญาหารอยู่อย่างสมบูรณ์ จึงได้ชักชวนบ้านห้วยฮ้านหญ้า มาก่อตั้งเป็นบ้านน้อยบริเวณทุ่งนาข้างวัด ในปัจจุบันประมาณ 2 – 3 ครอบครัว และได้มีอาชีพทำไร่ ต่อมาหลังจากเก็บเกี่ยวข้าวไร่ แล้วก็ได้รวบรวมมากองไว้ เพื่อจำนำมาเก็บไว้ในยุ้งฉางต่อไป แต่ก็มีหมูป่าจำนวนหนึ่งมาทำลายกองข้าวที่ชาวบ้านรวบรวมไว้ ได้รับความเสียหาย เนื่องจากบริเวณนี้มีสัตว์ป่าชุกชม โดยเฉพาะมีหมูป่าเป็นจำนวนมาก และชอบทำลายข้าวของรวมทั้งพืชผักที่ชาวบ้านปลูกไว้ ชาวบ้านจึงเรียกหมู่-บ้านนั้นว่า บ้านนาหมูดุด ในสมัยขุนพล ได้แยกหมู่บ้านเป็น 3 หมู่บ้าน คือ คุ้มบ้านน้อย คุ้มป่าเปือย คุ้มบ้านนาสิม (บ้านนาหมูม่น ในปัจจุบัน) เพื่อเป็นด่านป้องกันหมูป่า เป็นรูปสามเหลี่ยมป้องกันหมู่ป่าเข้ามาทำลายข้าวของ จนกระทั่งปี 2457 ขุนพลใหญ่ได้ปกครองหมู่บ้านมาจนตลอดชั่วชีวิตจนถึงยุคของขุนพลที่เป็นลูกเขยมีแหล่งกำเนิดที่บ้านหนามแท่งก็ได้มาปกครองหมู่บ้านตลอดชั่วชีวิตและขุนพลใหญ่ได้ก่อตั้งดอนหอเป็นที่สักการบูชามีให้เห็นจนถึงปัจจุบัน จนกระทั่งปี 2457 ยุคนายยา สิงห์สถิต ชื่อหมู่บ้านนาหมูดุดมีชื่อที่ไม่สอดคล้องกับทางราชการ จึงได้ตั้งชื่อหมู่บ้านนี้ใหม่ว่า บ้านนาหมูม่น และได้มีความคิดว่าจะสร้างหมู่บ้านตรงนี้ เพราะความอุดมสมบูรณ์ของพื้นที่ นายยา สิงห์สถิต เป็นผู้ก่อตั้งนามสกุล สิงห์สถิต ซึ่งมีที่มาจากบิดาของผู้ใหญ่ยา มีชื่อว่า สิงห์ และมารดามีชื่อว่าสถิต ได้นำมารวมกัน ก็เป็นนามสกุล สิงห์สถิต จนมาถึงปัจจุบัน ในยุคนั้ ผู้ใหญ่ยามีความคิดริเริ่มก่อตั้งวัด คือวัดจอมมณี และมีให้เห็นเป็นหลักฐาน คือนาคคู่ซุ้มประตูวัดฝั่งทิศตะวันออกในปี พ.ศ.2457 และยุคผู้ใหญ่คำ โยเฮือง ได้สร้างนาคคู่ฝั่งทิศตะวันตก ในปี พ.ศ. 2461 และมีผู้นำหมู่บ้านดำรงตำแหน่งเรื่อย

โบราณวัตถุ
พระพุทธรูปเสี่ยงทาย สร้างด้วยไม้โพธิ์ ทาด้วยสีทอง เป็นพระพุทธรูปศักดิ์สิทธิ์คู่วัดคู่บ้านนาหมูม่น ประชาชนชาวพุทธถิ่นนั้นนิยมกราบไหว้บูชา และเสี่ยงทายโชคลาภต่าง ๆ ตามความเลื่อมใสศรัทธา และมีการสรงน้ำเป็นประจำทุกปีในวันสงกรานต์