บ้านนาดี

ประวัติบ้านนาดี
หมู่ที่ 1ตำบลนาดี อำเภอด่านซ้าย จังหวัดเลย

ความหมายของชื่อหมู่บ้าน
นา หมายถึง ที่ราบทำคันดินขึ้นใช้สำหรับปลูกข้าว
ดี หมายถึง สถานที่ทำเลการทำการเกษตรที่ได้ผลผลิตดี มีผลผลิตจากการปลูกพืชผลได้ดีมาก

ประวัติความเป็นมาของการตั้งชื่อหมู่บ้าน
เริ่มก่อตั้งในปี พ.ศ. 2139 หรือประมาณ 406 ปี มาแล้ว คนกลุ่มแรกที่มาเริ่มก่อตั้งหมู่บ้าน คือนายเชียงดี ส่วนอาราเขตการปกครองอยู่กับประเทศลาว สมัยนั้นเรียกว่า กรุงล้านช้าง สมัยสุโขทัยตอนต้นพ่อขุนบางกางท้าวและพ่อขุนผาเมือง คนเชื้อสายบ้านนาดี อพยพมาจากน้าปาด (จังหวัดอุตรดิตถ์)ลงมาตามแม่น้ำเหืองและแม่น้ำหมัน จนในที่สุดมาพบป่าที่อุดมสมบูรณ์ประกอบไปด้วยหนองคลองบึง ตลอดจนทรัพยากรธรรมชาติ พืชธัญญาหารอันอุดมสมบูรณ์มาก ชาวบ้านน้ำปาด จัดตั้งถิ่นฐานบริเวณนี้เป็นที่อยู่อาศัย เรียกว่าบ้านนาล้อม (เดิมทีเรียกว่า นาอ้อม) อพยพมาครั้งแรกเพียง 17 ครอบครัว มีปรากฏตามภาษาโบราณเพียง 1 คน คือ นายเชียงดี (ท้าวดี) สันนิฐานว่าเป็นผู้บวชเรียนเป็นสามเณรในสมัยนั้น จากนั้นลาสิกขาออกมาเป็นคฤหัสถ์ เรียกว่า เชียง (สมัยโบราณคำว่า เชียง หรือ ทิด แปลว่า บัณฑิต เป็นผู้ที่มีความรู้ความสามารถ เลยตั้งเป็นหัวหน้าหมู่บ้านเชียงดี ระบุแต่ว่า เชียงดีผู้เป็นสามีปราดเปรื่องด้วยปัญญา จากการที่ได้บวชเรียนมาเป็นคนที่มีความรู้ความสามารถ ชาวบ้านนาอ้อม จึงตั้งให้เป็นเจ้าเมือง กรอบสมัยนั้นชอบตั้งชื่อหมู่บ้านตามชื่อเจ้าเมืองตามประเพณีนิยม จึงเป็นที่มาแห่งเมืองเชียงดี หรือนาดี ในปัจจุบัน

ประวัติศาสตร์แหล่งท่องเที่ยว
ต้นโพธิ์เสี่ยงหาย สถานที่ตั้งอยู่กลางคูดิน (คันคู) ระหว่างหนองบ้านนาดีกับนากอใกล้กับบ้านนาล้อมอยู่ทางทิศใต้ของหมู่บ้านประมาณ 500 เมตร ประวัติความเป็นมา เป็นต้นโพธิ์ที่ศักดิ์สิทธิ์คู่บ้านคู่เมือง ชาวบ้านนาดีให้ความเคารพนับถือมาก เล่าต่อกันมาว่าพ่อขุนบางกลางท้าว พ่อขุนผาเมืองด่านซ้าย ยกทัพรพและมาพักทับอยู่ที่บริเวณทุ่งนาเชียงดี พ่อขุนบางกลางท้าวย้ายทัพพักทัพที่บ้านนาท่วม ส่วนทัพพ่อขุนผาเมืองย้ายทัพไปพักที่เมืองด่านซ้าย จากนนั้นมีพระยาเกียง (เจียง) ยกทัพไปรบกับกองทัพพ่อขุนบางกลางท้าว เพื่อแย่งชิงบ้านนาน้ำท่วม แต่ยังไม่ทันได้สู่รบกันพระยาเกียงระหว่างออกเดินทางไปรบ เกิดดินถล่มทำให้ดินและหินทับร่างพระยาเกียงตาย พ่อขุนบางกลางท้าวและพ่อขุนผาเมืองด่านซ้าย จึงได้แบ่งเขตเมืองกัน พ่อขุนบางกลางท้าวอยู่ทางทิศตะวันออกและพ่อขุนผาเมืองอยู่ทางทิศตะวันตก โดยสร้างคูเมืองรอบเมือง ชื่อว่า เมืองเชียงดี และได้ปลูกต้นโพธิ์เสี่ยงขึ้นบริเวณกลางคูเมือง การปลูกใช้ส่วนปลายยอดปลุกฝังลงไปในดินเอาโคนต้นชูขึ้นบนท้องฟ้า และตั้งจิตอธิษฐานว่า ถ้าตนจะได้เป็นพระมหากษัตริย์ที่มีอำนาจ มีความยิ่งใหญ่ในอนาคตหรือรบชนะ ก็ขอให้ต้นโพธิ์เจริญงอกงามตามคำอธิฐาน และยังปรากฏอยู่จนถึงปัจจุบัน ชาวบ้านได้เปลี่ยนผ้าแพรสีรอบต้นโพธิ์ และปักแขวนทุง (ธง) ในเดือนห้าของทุกปี ปัจจุบันชาวบ้านได้ร่วมใจกันสร้างศาลพระภูมิถวาย เพื่อเป็นการเคารพนับถือตั้งแต่โบราณจนถึงปัจจุบัน

สถานที่ท่องเที่ยว
น้ำตกผาเลข ตั้งอยู่ทิศตะวันตก บ้านนาดี ประวัติความเป็นมา มีบุคคลกลุ่มที่มีความประสงค์จะนำสิ่งก่อสร้างไปสมทบสร้างพระธาตุพนม ได้ใช้ล้อเกวียนบรรทุกสิ่งของต่าง ๆ มาจากทางภาคกลาง และจังหวัดพิษณุโลก เมื่อเดินทางมาถึงบริเวณทางทิศตะวันตกเฉียงใต้ของของห้วยไผ่ (ต้นน้ำห้วยก๊วก) ทราบว่าพระธาตุพนมได้ทำการสร้างเสร็จแล้ว จึงได้นำสิ่งของที่ขนมาไปบรรจุไว้ที่บ้านนาดี และได้เขียนผังเลขไว้ที่หน้าผาหินถ้ำนาดี ตั้งอยู่กลางลำห้วยก๊วก อยู่ทางทิศตะวันตกของบ้านนาดี ประมาณ 1.5 กิโลเมตร ประวัติความเป็นมา ถ้ำนาดี เดิม ถ้ำแก้ว ในสมัยก่อนเล่ากันว่ามีลูกแก้วเสด็จลอยจากถ้ำ ก่อนที่ลูกแก้วจะลอยออกจากถ้ำ จะได้ยินเสียงสนั่นหวั่นไหวคล้ายกับเสียงปืนใหญ่และลูกแก้วก็ลอยขึ้นสู่ท้องฟ้าไปทางทิศเหนือ โดยลอยไปที่ ผาแก่งช้างที่บ้านปากหมันและก็จะได้ยินเสียงดังคล้ายกับครั้งแรก ส่วนมากจะเกิดขึ้นเวลาใกล้ค่ำ หรือเวลากลางคืนของเดือน 5 แสงสว่างของลูกแก้วจะแวววับสวยงามมาก ในถ้ำนี่มีเครื่องประดับและสิ่งของมีค่ามากมาย เช่น แก้ว แหวน เงินทอง สร้อยแขน สร้อยคอ เข็มขัด เงินเสี้ยน เงินฮางในสมัยก่อนเมื่อถึงเวลาปีใหม่ช่วงเดือนห้าประตูถ้ำก็จะเปิดเครื่องประดับต่าง ๆ จะลอยอยู่หน้าถ้ำ เพื่อให้ชาวบ้านหยิบยืมมาประดับการทำการเชิงบุญปีใหญ่ (บุญสังขาร บุญแห่ดอกไม้)เมื่อเสร็จพิธีชาวบ้านก็จะนำเครื่องประดับไปส่งคืนไว้ที่หน้าถ้ำเหมือนเดิม ปัจจุบันปากถ้ำได้ปิดแล้ว เพราะชาวบ้านบางคนไม่ซื่อสัตย์ยืมไปแล้วไม่ส่งคืน กอปรกับมีท้าวกอระเวกเข้าไปในถ้ำเพื่อจะเอาลูกแก้ว ซึ่งมีทั้งหมด 5 ดวง ลูกแก้วใหญ่จะอยู่ตรงกลางล้อมรอบด้วยลูกแก้วเล็กอีก 4 ลูก มีนางเทวดาเฝ้ารักษาอยู่ในถ้ำ โดยใช้แสงสว่างจากลูกแก้วในการทอผ้า ท้าวกอระเวกเป็นผู้มีอาคมเจ้าขมังเวทย์ได้ขอลูกแก้วจากนางเทวดา และอนุญาตให้เอาลูกแก้วลูกเล็กได้ แต่ท้าวกอระเวกไม่ต้องการ อยากได้ลูกใหญ่ก็เดินไปหยิบคว้าเอาลูกแก้วใบใหญ่ ลุกแก้วก็ลอยถอยห่างเข้าไปในถ้ำเรื่อย ๆ ไม่สามารถเอาได้ นางเทวดาโกรธเลยปิดปากถ้ำทำให้ท้าวกอระเวกออกมาไม่ได้ จึงเสกลูกมะนาวให้นำทางออกโดยปาลูกมะนาวนำทางออกไปเรื่อย ๆ ไปทะลุที่น้ำตกผาแก่งช้าง บ้านปากหมัน ตำบลปากหมันปัจจุบัน

ข้อมูลจาก ประวัติศาสตร์หมู่บ้านและชุมชนในจังหวัดเลย อำเภอด่านซ้าย โดย กศน.อำเภอด่านซ้าย จังหวัดเลย โครงการหนังสือสามัญประจำบ้าน สำนักงาน กศน. จังหวัดเลย